Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο και ποια η διαδικασία
Έρευνες έχουν καταγράψει ότι εξαιτίας της καθημερινής πίεσης και των αγχωτικών συνθηκών διαβίωσης προκαλούνται προβλήματα υγείας και στειρότητας και στα δύο φύλα. Ως αποτέλεσμα, πολλά ζευγάρια ταλαιπωρούνται ψυχολογικά και σωματικά και εν τέλει αδυνατούν να αποκτήσουν παιδί. Η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, μέσω της διαδικασίας της παρένθετης μητρότητας, αποτελεί μια πολύτιμη λύση για τα ζευγάρια που αδυνατούν να αναπαραχθούν φυσικά, λόγω προβλημάτων υγείας.
Η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, μέσω της διαδικασίας της παρένθετης μητρότητας δίνει τη δυνατότητα στο ζευγάρι να αποκτήσει παιδί το οποίο θα προέρχεται βιολογικά από εκείνο, ακόμα και αν η γυναίκα του ζευγαριού αδυνατεί να κυοφορήσει.
Η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται στην Ελλάδα, αλλά υπόκειται σε αυστηρές προϋποθέσεις και χορηγείται κατόπιν δικαστικής απόφασης. Παρακάτω επιχειρείται μια επεξήγηση της διαδικασίας που πρέπει να ακολουθήσει η μητέρα ή το ζευγάρι που επιθυμεί την απόκτηση παιδιού δια της μεθόδου της παρένθετης μητρότητας και καταγράφονται οι βασικές προϋποθέσεις που ορίζει η ελληνική νομοθεσία για την παρένθετη μητρότητα.
1. Τι είναι η παρένθετη μητρότητα;
Είναι η μέθοδος τεχνητής αναπαραγωγής, επιτρεπόμενη κατόπιν προηγούμενης δικαστικής άδειας με την οποία μια γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος ή παρένθετη μητέρα) ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων με χρήση ωαρίων ξένων προς την ίδια για λογαριασμό μιας άλλης γυναίκας, που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί αλλά δεν μπορεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους.
2. Ποιο είναι το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα;
Το ισχύον νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα θεμελιώνεται στα εξής:
(α) Στο Ελληνικό Σύνταγμα σε συνδυασμό με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα «Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική» στο Οβιέδο της Ισπανίας το 1997, η οποία επικυρώθηκε με το νόμο 2619/1998 (ΦΕΚ Α’ 132) στην Ελλάδα. Ειδικότερα το Σύνταγμα ορίζει το δικαίωμα αναπαραγωγής με το άρθρο 5 παράγραφος 1:
«Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.»
(β) Στη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 στοιχ. β΄ του Ν. 3305/2005 (ΦΕΚ Α΄ 17, Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής) στην οποία ορίζεται ότι η μέθοδος της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι, μεταξύ άλλων, η εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων.
(γ) Στο άρθρο 1458 του Αστικού Κώδικα το οποίο ορίζει:
«Η μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων, ξένων προς την ιδίαν, και η κυοφορία από αυτήν επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφόσον υπάρχει έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη. Η δικαστική άδεια παρέχεται ύστερα από αίτηση της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο, εφόσον αποδεικνύεται ότι αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει και ότι η γυναίκα που προσφέρεται να κυοφορήσει είναι, εν όψει της κατάστασης της υγείας της, κατάλληλη για κυοφορία.»
3. Ποιες είναι οι γενικές αρχές που διέπουν την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή;
Η διάταξη του άρθρου 1 του Ν. 3305/2005 (ΦΕΚ Α΄ 17, Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής) ορίζει ρητά ότι:
«1. Οι μέθοδοι της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (Ι.Υ.Α.) εφαρμόζονται με τρόπο που εξασφαλίζει το σεβασμό της ελευθερίας του ατόμου και του δικαιώματος της προσωπικότητας και την ικανοποίηση της επιθυμίας για απόκτηση απογόνων, με βάση τα δεδομένα της ιατρικής και της βιολογίας, καθώς και τις αρχές της βιοηθικής.
2. Κατά την εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων πρέπει να λαμβάνεται κυρίως υπόψη το συμφέρον του παιδιού που θα γεννηθεί.»
Η παραπάνω διάταξη τονίζει την αξία του μελλοντικού παιδιού και είναι σύμφωνη με τις βασικές αρχές προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών, σύμφωνα με το άρθρο 3 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Νόμος 2101/1992) και το άρθρο 24 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
4. Ποια είναι η διαδικασία για την παρένθετη μητρότητα;
Για τη μεταφορά των ξένων, γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της κυοφόρου απαιτείται δικαστική άδεια που παρέχεται στην αιτούσα γυναίκα που επιδιώκει την απόκτηση τέκνου πριν από τη μεταφορά τους, εφόσον συντρέχουν οι νόμιμες προϋποθέσεις. Η δικαστική άδεια χορηγείται από το αρμόδιο καθ΄ ύλην και κατά τόπο δικαστήριο κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. To δικαστήριο εξετάζει ενδελεχώς εάν πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις σύμφωνα με τα οριζόμενα στην ελληνική νομοθεσία.
5. Ποιες οι είναι οι απαραίτητες από το νόμο προϋποθέσεις παροχής δικαστικής άδειας για παρένθετη μητρότητα;
- Η αιτούσα γυναίκα που θέλει να αποκτήσει παιδί μέσω της παρένθετης μητρότητας πρέπει αποδεδειγμένα να αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι σε ηλικία αναπαραγωγής και να μην έχει υπερβεί το πεντηκοστό έτος της ηλικίας της.
- Απαιτείται ιατρική εξέταση για ιούς ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV, HIV2), ηπατίτιδας Β και C, καθώς και σύφιλης (RPR) τόσο για την παρένθετη μητέρα όσο και για τα πρόσωπα που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο.
- Η παρένθετη μητέρα πρέπει να είναι εν όψει της κατάστασης της υγείας της, κατάλληλη για κυοφορία και να μην πάσχει από κάποια ψυχική ή νευρολογική νόσο.
- Καταρτίζεται γραπτή συμφωνία χωρίς αντάλλαγμα μεταξύ τωνπροσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της παρένθετης μητέρας, καθώς και του συζύγου της, εάν είναι έγγαμη.
6. Επιτρέπεται οικονομικό αντάλλαγμα;
Όχι, δεν επιτρέπεται οικονομικό αντάλλαγμα. Δεν συνιστά όμως οικονομικό αντάλλαγμα η καταβολή των δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία και η αποζημίωση για κάθε θετική ζημία της κυοφόρου εξαιτίας αποχής από την εργασία της και τις αμοιβές από εξαρτημένη εργασία, τις οποίες στερήθηκε λόγω απουσίας με σκοπό την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία.
7. Τι προβλέπει ο νόμος για τη μητέρα του τέκνου που θα γεννηθεί με παρένθετη μητρότητα;
Όσον αφορά τη συγγένεια που δημιουργείται από την εφαρμογή της μεθόδου της παρένθετης μητρότητας, το άρθρο 1464 του Αστικού Κώδικα ορίζει ρητά ότι μητέρα του τέκνου που θα γεννηθεί, τεκμαίρεται αυτή, η οποία αιτήθηκε και χορηγήθηκε τη δικαστική άδεια, δηλαδή η γυναίκα, που επιθυμεί, αλλά αδυνατεί να αποκτήσει τέκνο για ιατρικούς λόγους και όχι η κυοφόρος γυναίκα.
8. Τι ισχύει όσον αφορά τη νομοθεσία περί προστασίας δεδομένων;
Όσον αφορά την εκδίκαση της αίτησης για τη χορήγηση αδείας για την παρένθετη μητρότητα, το δικαστήριο μπορεί, σύμφωνα με το άρθρο 799 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, να διατάξει μια ακρόαση «κεκλεισμένων των θυρών» αν κρίνει ότι η δημοσιότητα πρόκειται να είναι επιβλαβής στα χρηστά ήθη ή ότι συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας της ιδιωτικής ή οικογενειακής ζωής των διαδίκων.
Το όνομα της παρένθετης μητέρας δεν αναφέρεται στο πιστοποιητικό γέννησης. Το πιστοποιητικό γέννησης προσδιορίζει το ζευγάρι που επιθυμεί την απόκτηση του παιδιού ως γονείς.
Εάν έχετε οποιεσδήποτε νομικές ερωτήσεις σχετικά με την διαδικασία της παρένθετης μητρότητας, οι επιστημονικοί συνεργάτες της δικηγορικής εταιρείας VAP LAW OFFICES είναι στη διάθεσή σας στη διεύθυνση [email protected].
Σημείωση: Η παραπάνω καταγραφή των διατάξεων είναι ενδεικτική και περιληπτική και αποσκοπεί στη γρήγορη ενημέρωσή σας σε σχέση με το νομικό πλαίσιο. Η τυχόν υπαγωγή σας στις παραπάνω διατάξεις και οι προϋποθέσεις αυτής της υπαγωγής αποτελεί αντικείμενο μιας πληρέστερης ανάλυσης για την οποία απαιτείται η συνδρομή εξειδικευμένων νομικών συμβούλων.Το περιεχόμενο αυτού του newsletter δεν αποτελεί νομική ή φορολογική συμβουλή και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τέτοια. Σε περίπτωση που χρειάζεστε συμβουλές για προσωπικές σας ανάγκες, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας. Η αναπαραγωγή και η μετάφραση για μη εμπορικούς σκοπούς αυτού του newsletter επιτρέπεται, υπό τον όρο ότι γίνεται αναφορά στην πηγή, ενημερώνεται ο συντάκτης VAP LAW OFFICES και κοινοποιείται σε αυτόν αντίγραφο ([email protected]).